بنام خدا - سایت فرهنگی المعین

از انجام پاره‌ای از اعمال توسط اندام بدن مانند رکوع سجده و طواف، اما حقیقت عبادت عبارت است از آن که انسان خود را در برابر ربّ خویش، در مقام مملوکیت و مربوبیت قرار دهد.» (3، ج1، ص: 81) عبادت به معنای واقعی به عبودیت منتهی می‌شود. هدف نهایی از خلقت انسان بنا بر نص صریح قرآن عبادت است. بنابراین هدف نهایی تربیت دینی رساندن آدمی به مرحله عبودیت خداوند است. عبادت در صورتی که با عنصر آگاهی توام باشد نقش مهمی در هدایت انسان ایفا می‌کند. نماز سمبل عبادات در دین اسلام محسوب می‌شود. نماز به عنوان موکدترین عبادات در دین اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است نماز به منزله پرچم و نشانه مكتب اسلام است. خداوند در قرآن بارها به نقش تربیتی نماز اشاره نموده است. «إِنَّ الصَّلاَةَ تَنْهَى‏ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ (عنکبوت/45). نماز را می‌توان اساسی‌ترین عنصر تربیت دینی دانست به گونه‌ای که ترک آن باعث ضایع شدن سایر اعمال است. از همین روست که دوزخیان در پاسخ این سوال که چه چیز شما را به دوزخ کشاند می‌گویند«قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ» (مدثر/43) نماز به عنوان دريچه‌ی ارتباط انسان با خالق تداوم بخش تعاليم تربيتی است نماز عنصر تربیتی مهمی است که در صورتی که با عنصر آگاهی و شناخت همراه شود، علاوه بر نقش سازندگی متربی نقش اصلاحی نیز به همراه دارد. از همین روست که علی علیه‌السلام در خطبه 199 نهج‌البلاغه پیرامون نقش نماز دراصلاح انسان می‌فرمایند: «همانا نماز گناهان را چونان برگ‌های پاییزی فرو می‌ریزد و غل و زنجیر گناهان را از گردن می‌گشاید. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نماز را به چشمه آب گرمی که بر در سرای مردی جریان داشته باشد، تشبیه کرد كه اگر روزی پنج بار خود را در آن شست‌وشو دهد هرگز چرک و آلودگی در بدن او نماند». نماز در تنگناهای زندگی و مصائب تکیه‌گاه انسان‌ها است. «وَاسْتَعِينُوْا بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ وَ إِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ» (بقره/45). در تفکری که بر مبنای تربیت صحیح دینی شکل گرفته است نماز به ادای کلمات خاص در قالب اعمالی معین خلاصه نمی‌شود بلکه به عنوان فریضه دینی محور سایر فعالیت‌های دینی است. به همين دليل است كه امام علی (ع) در گیر و دار جنگ مترصد وقت نماز است و در مقابل اعتراض اصحاب می‌فرمایند: «انما قاتلناهم علی لصلوه» (18، ج1، ص: 199). نماز به عنوان رکن اساسی دین اسلام تنها عاملی است که باعث می‌شود سیدالشهدا که با صلابت در برابر حاکمیت یزید قیام می‌کند و بارها در جواب دعوت آنها به سازش اعلام کرده بود: « إِنِّي لَا أَرَى الْمَوْتَ إِلَّا سَعَادَةً- وَ الْحَيَاةَ مَعَ الظَّالِمِينَ إِلَّا بَرَما » من در چنین محیط ذلت باری، مرگ را جز سعادت و زندگی با این ستمگران را چیزی جز رنج و نکبت نمی‌دانم(16، ج 5، ص: 404) از دشمن بخواهد جنگ را یک روز به تاخیر بیاندازد.
نماز و عبادت امام حسین (ع) به آگاهی مزین است چرا که او را به غایت تربیت يعني همان عبودیت رسانده است. چه بسیار بودند کسانی که نماز و عبادتشان را عادت و ناآگاهی تباه کرده بود و از این رو حقیقت نماز که همان احیای معارف الهی است را به فراموشی سپردند و ترجیح دادند تن خود را با کثرت نماز رنجور سازند، اما جسم خود را در راه احیای دین الهی آماج تیر های بلا نسازند و بمانند و در ذلت زندگی را سپری کنند. زیباترین و ماندگارترین نماز در تاریخ نماز خوفی بود که امام حسین (ع) در ظهر عاشورا بر پا نمود. نقل شده که ابوثمامه صیداوی در ظهر عاشورا وقت نماز را به امام یادآوری نمود پس امام فرمود: «یاد کردی نماز را؛ خدا تو را از نمازگزاران و ذاکرین قرار دهد … پس فرمود از این قوم بخواهید دست از جنگ بردارند تا ما نماز گذاریم» (19، ص: 504).